Giai đoạn sau sinh là thời điểm vô cùng quan trọng để mẹ bỉm phục hồi sức khỏe và nuôi dưỡng thiên thần nhỏ bằng nguồn sữa mẹ quý giá. Để đảm bảo sữa mẹ luôn dồi dào và chất lượng, chế độ dinh dưỡng hàng ngày đóng vai trò then chốt. Việc bổ sung đầy đủ dưỡng chất là cần thiết, nhưng đồng thời, mẹ cũng cần đặc biệt chú ý tránh xa những Thực Phẩm Gây Mất Sữa hoặc ảnh hưởng tiêu cực đến nguồn sữa.
Bài viết này từ Mama Yosshino, với kinh nghiệm dày dặn trong chăm sóc mẹ và bé theo tiêu chuẩn Nhật Bản, sẽ liệt kê chi tiết 10 loại thực phẩm phổ biến có thể làm giảm hoặc mất sữa mẹ, cùng những lưu ý quan trọng giúp các bà mẹ Việt duy trì nguồn sữa vàng cho con yêu. Hãy cùng tìm hiểu để bảo vệ và nuôi dưỡng nguồn sữa mẹ một cách tốt nhất!
Người mẹ đang cho con bú và biểu cảm lo lắng
Vì sao mẹ cần tránh thực phẩm gây mất sữa? Tác động không nhỏ đến bé
Sữa mẹ được ví như “vàng lỏng” bởi chứa đầy đủ dưỡng chất cần thiết, kháng thể và các yếu tố tăng trưởng quan trọng cho sự phát triển toàn diện của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) đều khuyến nghị nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu đời, và tiếp tục duy trì đến 2 tuổi hoặc lâu hơn nếu có thể. Nguồn sữa mẹ đủ đầy và chất lượng là nền tảng vững chắc cho sức khỏe bé yêu.
Thiếu sữa hoặc mất sữa sau sinh có thể mang lại nhiều hệ lụy cho cả mẹ và bé. Theo thống kê của WHO, trẻ không được bú mẹ đầy đủ có nguy cơ tử vong cao hơn khi mắc các bệnh nhiễm trùng như viêm tai giữa, viêm dạ dày, viêm phổi. Đặc biệt, ở trẻ sinh non và cực non, việc thiếu sữa mẹ có thể làm tăng nguy cơ mắc viêm ruột hoại tử. Ngoài ra, việc bổ sung sữa công thức quá sớm khi mẹ ít sữa sau sinh cũng có thể làm tăng nguy cơ béo phì, tiểu đường tuýp 1 và tuýp 2 ở trẻ sau này.
Chính vì những lý do này, việc hiểu rõ và tránh các thực phẩm gây mất sữa là một trong những ưu tiên hàng đầu của mẹ bỉm, đảm bảo bé nhận được tối đa lợi ích từ sữa mẹ. Để hỗ trợ bé yêu phát triển khỏe mạnh, việc nắm rõ trẻ sơ sinh uống bao nhiêu ml sữa mỗi cữ cũng rất quan trọng, giúp mẹ theo dõi và điều chỉnh lượng sữa phù hợp.
Điểm danh 10 loại thực phẩm “khắc tinh” của nguồn sữa mẹ
Chế độ ăn uống và các thực phẩm chính trong mỗi bữa ăn đóng vai trò quan trọng đến cả chất lượng và số lượng sữa mẹ sau sinh. Do đó, các mẹ sau sinh nên xây dựng thực đơn lành mạnh và cẩn trọng với những thực phẩm được liệt kê dưới đây:
1. Bia rượu và đồ uống có cồn
Bia rượu có khả năng ức chế hệ thần kinh trung ương và tạm thời ngăn chặn sự giải phóng oxytocin – hormone cần thiết cho quá trình tiết sữa. Điều này trực tiếp làm gián đoạn phản xạ tiết sữa và ảnh hưởng đến lượng sữa mẹ. Theo nghiên cứu, việc mẹ uống 5 ly rượu trở lên có thể làm giảm đáng kể lượng sữa. Mặc dù cơ thể mẹ có thể phục hồi trong 24-48 giờ, nhưng việc sử dụng rượu thường xuyên sẽ khiến việc phục hồi trở nên khó khăn hơn.
Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH) cũng chỉ ra rằng, việc cho con bú sau khi mẹ uống 1-2 ly rượu (bao gồm cả bia) có thể giảm lượng sữa mẹ từ 20-23%, đồng thời khiến trẻ dễ kích động và khó ngủ. Hơn nữa, cồn cũng có thể làm thay đổi mùi vị của sữa mẹ, khiến bé bú kém hơn. Vì vậy, mẹ bỉm sau sinh cần tuyệt đối tránh xa bia rượu và các loại đồ uống có cồn để bảo vệ nguồn sữa.
Người phụ nữ đang ôm ly rượu và có vẻ mặt buồn bãPhụ nữ sau sinh đang cho con bú sử dụng bia rượu thường xuyên có thể ảnh hưởng đến chất lượng sữa mẹ và sức khỏe của bé.
2. Bạc hà và các sản phẩm chứa bạc hà
Bạc hà, dù ở dạng lá tươi, trà hay tinh dầu, đều là một trong những thực phẩm có thể tác động đến nguồn sữa mẹ. Ở liều lượng nhỏ, tinh dầu bạc hà thậm chí có thể giúp cải thiện vết nứt và làm dịu núm vú. Tuy nhiên, nếu sử dụng bạc hà với liều lượng quá nhiều mỗi ngày, đặc biệt là uống trà bạc hà đậm đặc, có thể làm giảm đáng kể nguồn sữa mẹ. Mẹ cần cẩn trọng khi sử dụng các sản phẩm chứa bạc hà, kể cả các loại hóa mỹ phẩm như dầu gội clear bạc hà nếu có nguy cơ hấp thụ qua da hoặc hít phải lượng lớn.
3. Bắp cải
Bắp cải là loại rau giàu chất xơ, vitamin K, vitamin C và folate, rất tốt cho sức khỏe tổng thể của sản phụ. Tuy nhiên, theo Đông y, bắp cải có tính hàn. Khi mẹ bỉm sử dụng với lượng lớn có thể làm giảm lượng sữa mẹ. Đặc biệt, việc ăn nhiều bắp cải có thể khiến bé bị đau bụng, đầy hơi. Do đó, mẹ chỉ nên ăn bắp cải 1-2 lần/tuần và với lượng vừa phải để tránh ảnh hưởng đến sữa và hệ tiêu hóa của bé.
Ngoài ra, việc đắp lá bắp cải lạnh lên ngực thường được dùng để giảm căng sữa, nhưng nếu áp dụng thường xuyên và kéo dài, bắp cải có thể làm cạn kiệt nguồn sữa, do đó biện pháp này chỉ nên dùng khi mẹ có ý định cai sữa cho con. Các loại kem bôi ngoài da chiết xuất từ bắp cải cũng có tác dụng tương tự.
Một đĩa bắp cải xanh tươi vừa được thu hoạchBắp cải có tính hàn nên khi sử dụng với lượng lớn có thể trở thành thực phẩm làm mất sữa mẹ.
4. Đồ ăn cay nóng
Các món ăn cay nóng tuy kích thích vị giác và ngon miệng nhưng lại không thân thiện với nguồn sữa mẹ. Nếu mẹ ăn nhiều trong giai đoạn cho con bú, vị cay có thể đi vào sữa, gây khó chịu cho bé, khiến bé quấy khóc, khó chịu bụng hoặc thậm chí biếng bú. Về lâu dài, việc mẹ duy trì thói quen ăn đồ cay nóng quá nhiều có thể làm gián đoạn quá trình tiết sữa, gây mất sữa và ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ, khiến bé chậm tăng cân.
5. Caffeine
Caffeine là một chất kích thích có thể truyền gián tiếp đến trẻ qua đường sữa mẹ và làm cản trở giấc ngủ của bé. Nếu mẹ sử dụng quá nhiều caffeine, bé có thể trở nên bồn chồn, khó chịu, cáu gắt và khó ngủ. Caffeine tự nhiên có trong nhiều loại thực phẩm và đồ uống như cà phê, trà và socola. Hiện nay, caffeine còn được thêm vào một số loại nước ngọt và nước tăng lực, nên các mẹ cần lưu ý khi lựa chọn.
Mẹ vẫn có thể sử dụng caffeine nhưng nên hạn chế ở mức không quá 300mg/ngày, đặc biệt trong giai đoạn bé dưới 6 tháng tuổi. Thay vì caffeine, mẹ có thể cân nhắc các loại trà thảo mộc. Tuy nhiên, cần chú ý đến loại trà và liều lượng, bởi một số thảo mộc như nhân sâm, ma hoàng, cam thảo, lô hội hoặc húng quế cũng có thể làm giảm nguồn sữa.
Người phụ nữ đang uống cà phê và nhìn ra ngoài cửa sổMẹ bầu sau sinh sử dụng caffeine quá liều có thể khiến bé khó chịu, cáu gắt và khó ngủ.
6. Đồ chiên rán nhiều dầu mỡ
Thực phẩm chiên rán, nhiều dầu mỡ thường chứa ít dưỡng chất có lợi và nhiều chất béo không lành mạnh. Đối với mẹ sau sinh và đang cho con bú, nhóm thực phẩm này không những không cung cấp đủ năng lượng và dưỡng chất cần thiết mà còn được xếp vào danh sách các loại thực phẩm gây mất sữa. Việc ăn quá nhiều đồ chiên rán có thể gây mất sữa, và tệ hơn là khiến bé chậm tăng cân do chất lượng sữa suy giảm.
7. Thức ăn nhanh (Fast Food)
Các loại thức ăn nhanh như gà rán, hamburger, pizza, khoai tây chiên… đều chứa nhiều dầu mỡ, chất béo chuyển hóa và chất bảo quản gây hại cho cơ thể. Đặc biệt đối với sản phụ sau sinh và trong giai đoạn nuôi con bằng sữa mẹ, thức ăn nhanh là “kẻ thù” của nguồn sữa, có thể là nguyên nhân gây mất sữa.
Thay vào đó, mẹ nên ưu tiên những món ăn lành mạnh, giàu dinh dưỡng và hạn chế dầu mỡ để bảo vệ sức khỏe, giúp cơ thể sớm hồi phục sau sinh và đảm bảo nguồn sữa tốt nhất cho con bú. Sự lựa chọn thực phẩm có tác động lớn đến sức khỏe lâu dài của mẹ và bé, tương tự như việc mẹ cần cân nhắc kỹ về các khoản chi tiêu gia đình hay những việc làm long xuyên nếu phải quay lại công việc quá sớm, điều này có thể gây căng thẳng và ảnh hưởng đến nguồn sữa.
Bộ sưu tập các loại thức ăn nhanh như gà rán, khoai tây chiên, hamburgerThức ăn nhanh được biết đến là thực phẩm không tốt cho sức khỏe, đặc biệt là mẹ bầu sau sinh đang cho con bú.
8. Hải sản dễ gây dị ứng hoặc nhiễm độc
Mặc dù cá là nguồn cung cấp protein tuyệt vời, giàu vitamin và khoáng chất cần thiết cho phụ nữ đang cho con bú, sản phụ sau sinh vẫn nên cẩn trọng với số lượng và loại hải sản tiêu thụ. Hầu hết các loại cá đều chứa hàm lượng thủy ngân và kim loại nặng nhất định, có thể tác động xấu đến hệ thần kinh và não bộ của trẻ, đặc biệt là các loại cá lớn như cá ngừ mắt to, cá kiếm, cá kình.
Bên cạnh đó, một số loại hải sản như tôm, cua, ghẹ, sò, mực, các loại ốc… có thể gây dị ứng. Phụ nữ sau sinh cần nắm rõ loại thực phẩm mình dễ dị ứng để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe, gây gián đoạn quá trình tiết sữa, thậm chí đe dọa tính mạng. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ là đối tượng dễ dị ứng với hải sản nhất, do đó mẹ cần hạn chế ăn hải sản trong sáu tháng đầu sau sinh, đồng thời tuyệt đối tránh các món hải sản sống hoặc nấu chưa chín như tái chanh, gỏi cá sống, sushi. Ăn nhiều hải sản cũng có thể gây chướng bụng, khó tiêu và tăng nguy cơ nhiễm giun sán, ngộ độc.
9. Rau răm
Theo Đông y, rau răm có tính ấm, có tác dụng điều hòa kinh nguyệt và bổ huyết ở nữ giới. Tuy nhiên, đối với phụ nữ sau sinh đang cho con bú, rau răm lại là một trong những thực phẩm gây mất sữa cần đặc biệt tránh xa. Việc ăn rau răm thường xuyên với liều lượng quá nhiều có thể khiến mẹ không tiết đủ lượng sữa cho con bú.
10. Súp lơ (Bông cải)
Súp lơ là thực phẩm rất tốt cho sức khỏe nói chung, nhưng lại là ngoại lệ đối với mẹ bầu sau sinh đang cho con bú. Tương tự như bắp cải, súp lơ thuộc họ cải và có chứa nhiều lưu huỳnh cùng tính hàn. Khi mẹ ăn nhiều súp lơ, các chất này có thể đi vào sữa mẹ, khiến trẻ cáu gắt, đầy hơi và đi ngoài nhiều hơn. Đặc biệt, súp lơ còn ảnh hưởng đến chất lượng sữa mẹ và là một trong những thực phẩm có thể gây mất sữa sau sinh mà mẹ cần hạn chế sử dụng hàng ngày.
Các loại rau thuộc họ cảiCác loại rau thuộc họ cải chứa nhiều lưu huỳnh và tính hàn nên ăn nhiều có thể gây khó chịu, đầy hơi và đi ngoài ở cả mẹ và bé.
Những điều mẹ cần làm để duy trì nguồn sữa dồi dào và chất lượng
Bên cạnh việc tránh xa các thực phẩm gây mất sữa, các chuyên gia dinh dưỡng khuyến khích sản phụ sau sinh và đang nuôi con bằng sữa mẹ nên tuân thủ chế độ ăn uống lành mạnh, tăng cường lượng calo, protein, vitamin và khoáng chất. Để đảm bảo đủ calo, duy trì sản xuất sữa và cung cấp dưỡng chất cần thiết cho cả mẹ và bé, sản phụ cần chú ý những việc sau:
- Tránh chế độ ăn kiêng và dùng thuốc giảm cân cấp tốc: Cơ thể mẹ cần năng lượng và dưỡng chất để sản xuất sữa. Ăn kiêng quá mức hoặc dùng thuốc giảm cân có thể làm suy giảm nguồn sữa nghiêm trọng. Hãy để cơ thể hồi phục tự nhiên và tham vấn chuyên gia về kế hoạch giảm cân an toàn sau này.
- Tránh quay lại với công việc quá sớm, nghỉ ngơi và giảm căng thẳng: Thiếu ngủ và căng thẳng là những yếu tố hàng đầu ảnh hưởng đến hormone prolactin và oxytocin, làm giảm sản lượng sữa. Mẹ cần nghỉ ngơi đầy đủ, giữ tinh thần thoải mái.
- Tránh tự ý sử dụng thuốc: Một số loại thuốc có thể ảnh hưởng đến chất lượng và số lượng sữa mẹ, hoặc thậm chí gây hại cho bé. Nếu cần dùng thuốc chữa bệnh, mẹ phải liên hệ bác sĩ để được tư vấn và kê các loại thuốc an toàn cho phụ nữ cho con bú.
- Tránh cho bé bú bình quá sớm: Việc cho bé bú bình sớm có thể gây ra hiện tượng “lú núm vú”, khiến con chán bú mẹ. Khi bé bú mẹ không đều, lượng sữa tiết ra cũng không ổn định, lâu dần có thể khiến mẹ bị mất sữa.
- Uống đủ nước: Nước là thành phần chính của sữa mẹ. Mẹ cần uống ít nhất 2,5 – 3 lít nước mỗi ngày để cung cấp đủ nguyên liệu và không làm gián đoạn quá trình sản xuất sữa.
- Cho bé bú đúng tư thế: Tư thế bú đúng giúp trẻ ngậm bắt vú hiệu quả, tránh bị sặc hoặc nôn trớ. Đồng thời, tư thế bú thoải mái cũng đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và bé.
- Cho bé bú đúng và đủ cữ, bú cạn mỗi bên: Việc bú cạn sữa ở mỗi bầu ngực giúp kích thích cơ thể sản xuất sữa mới liên tục và đảm bảo bé nhận được cả sữa đầu (giàu nước) và sữa cuối (giàu chất béo, năng lượng). Điều này rất quan trọng để bé phát triển toàn diện.
Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho sự phát triển của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Mama Yosshino khuyến khích mẹ nên duy trì cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6 tháng đầu đời để hoàn thiện sức đề kháng, hệ tiêu hóa và giúp con phát triển toàn diện – đặc biệt là trí não. Trong giai đoạn này, mẹ nên đặc biệt chú ý đến chế độ ăn uống và ngủ nghỉ, tránh dùng những thực phẩm “nghèo” dinh dưỡng hoặc có hại khiến nguồn dưỡng chất từ sữa mẹ suy giảm.
Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về chế độ dinh dưỡng hoặc cần lời khuyên chuyên sâu về chăm sóc mẹ và bé, đừng ngần ngại tìm đến các chuyên gia.
Tài liệu tham khảo
- Flo.health. Foods to avoid while breastfeeding. Truy cập ngày 10/06/2024 từ https://flo.health/being-a-mom/your-baby/baby-care-and-feeding/foods-to-avoid-while-breastfeeding
- Parents.com. Things That Can Decrease Milk Supply. Truy cập ngày 10/06/2024 từ https://www.parents.com/baby/breastfeeding/basics/things-that-can-decrease-milk-supply/
- Le Bonheur Children’s Hospital. 5 Best (and Worst) Foods for Breast Milk Supply. Truy cập ngày 10/06/2024 từ https://www.lebonheur.org/blogs/practical-parenting/5-best-and-worst-foods-for-breast-milk-supply/